Pėrshkrimi
Nė vitin 1506 Erazmi i Roterdamit bėri njė udhėtin nė Itali, qė e kishte dėshiruar shumė kohė mė parė, dhe vizitoi shumė qytete tė atij vendi, ngaTorinoja nė Romė. Si u kthye nė Angli, mysafir i mikut tė dashur Thomas More, shkroi esenė' e famshme "Lavdėrim i Ēmendurisė", nė tė cilėn, me njė stil plot gjallėri e tėrheqės, shprehte krizėn morale tė epokės sė vet, duke pėrdorur me mjeshtėri tė rrallė alegorinė e paradoksin. Protagonisti i veprės ėshtė Ēmenduria, qė flet nė vetėn e parė para dėgjuesve, duke marrė nė analizė (mund tė themi duke marrė nėpėr gojė) veten e botėn, pa kursyer askėnd. Fjalėt e saj tingėllojnė tallėse e me dy kuptime. Ēfarė na qenka ēmenduria? Padituria e njeriut tė thjeshtė, qe rron nė harmoni me natyrė'n, larg sofizmave tė intelektualit tė' stėrholluar,, apo dituria e rreme e nderuar dhe e ngritur nė qiell nga bota? Mos ėshtė vallė' forca instinktive e pasioneve, e dashurisė, e rinisė, e iluzioneve, apo mendjemadhėsia e tė diturve pedantė, dogmatizmi i fdozofėve (ne do tė thoshim sot, i ideologėve kokėngjeshur), lakmia e pangopur e tregtarėve, dėshirat pa fre pėr jetė luksoze nė mes tė tė mirave kalimtare, qė aq shumė i tėrheqin njerėzit? Tėrė njerėzimi, me zakonet e huqet e veta, del si nė paradė para Ēmendurisė, si nė njė skenė tė madhe ku aktorėt paraqiten herė me njė maskė e herė me njė tjetėr, sipas roiit qė luajnė nė shoqėri. Ēmenduria shikon anėn e prapme tė' sendeve, kėrkon tė nxjerrė nė dritė karakterin e dyfishtė tė ēdo realiteti, anėn racionale dhe irracionale tė ēdo dukurie, me tė cilat mplekset e tėrė jeta e njeriut; deri te pėrvoja mė e lartė, e cila shtron si tė vetmen perspektivė tė shpėtimit ēmendurinė e ndritur tė besimit, si zgjidhjen e fundit pėr tė dalė nga lėmshi i ndėrlikuar i ēmendurisė sė kėsaj bote. Sado qė rrėnjėt i ka te letėrsia satirike klasike, Lavdėrim i Ēmendurisė ėshtė njė vepėr jashtėzakonisht moderne, me njė humanizėm tė thellė, qė nėn veshjen e ironisė tė paradoksit, jep njė mėsim tė mirė se e vetmja rrugė pėr bashkėjetesė paqėsor nė mes njerėzve ėshtė toleranca e arsyeshme. |